سرمایه‌گذاران در بورس اوراق بهادار نیاز است که دانش اولیه برای خواندن صورت‌های مالی شرکت‌ها را داشته باشند تا به این ترتیب مطمئن شوند سرمایه‌شان را در یک سهام با ارزش سرمایه‌گذاری کرده‌اند. حتی داشتن دانش حسابداری نیز به ارزیابی و تحلیل سهام کمک می‌کند.

حسابداری، زبان کسب و کار است و بدون دانستن مبانی حسابداری، به سختی می‌توان در سرمایه‌گذاری به سبک بنیادی به موفقیت چشم‌گیری رسید. شاید بتوان گفت سرمایه‌گذاری بدون داشتن دانش حسابداری مانند مسافرت به منطقه‌ای نشناخته، بدون نقشه و مسیریاب است.
 

اولین قدم: شکافتن ترازنامه

با نگاهی به ترازنامه، یک دید کلی در مورد وضعیت مالی شرکت بدست می‌آورید ولی برای روشن‌تر شدن وضعیت شرکت باید آنرا به اجزای کوچکتر تقسیم کنید. برای اینکار از فرمول زیر کمک بگیرید:

دارایی‌ها – بدهی‌ها = ثروت خالص (حقوق صاحبان سهام)

در ادامه به شما توضیح می‌دهیم که از ترازنامه شرکت‌ها چه اطلاعاتی می‌توانید دریافت کنید و چگونه با آن به وضعیت مالی یک شرکت پی ببرید.

برای شروع، به موارد زیر که در ترازنامه شرکت وجود دارد توجه کنید:

1 – مجموع دارایی‌ها

توجه کنید که آیا دارایی‌های امسال نسبت به سال قبل بیشتر شده است؟ اگر دارایی‌ها بیشتر نشده به دنبال دلیل آن باشید. آیا شرکت دست به فروش بخشی از دارایی‌هایش زده؟ آیا به دلیل اینکه توان وصول کردن حساب‌های دریافتنی را نداشته، آنها را در دسته مطالبات سوخت شده قرار داده و از ترازنامه حذف کرده است؟ این سوالاتی هستند که باید پاسخ‌شان را بیابید.

2 – دارایی‌های مالی

برخی از شرکت‌ها در دارایی‌هایی مانند سهام، اوراق مشارکت و موارد مشابه سرمایه‌گذاری می‌کنند. با بررسی این دارایی‌ها، ببینید تصمیم‌شان تا چه درست بوده و ریسک و بازده این دارایی‌ها چقدر است.

3 – موجودی کالا

آیا انبار شرکت از موجودی کالا انباشته شده و نسبت به سال قبل افزایش داشته است؟ اگر میزان فروش نسبت به سال قبل رشد یا افت نداشته، اما موجودی کالا در انبارها افزایش یافته، شاید این نشانه خوبی نباشد و مشکلی در پیدا کردن بازار برای فروش وجود دارد.

4 – بدهی‌های شرکت

بدهی‌های شرکت‌ها یکی از بزرگترین نقاط ضعف‌ آنهاست که در ترازنامه خود را نشان می‌دهد. بررسی کنید که بدهی شرکت نسبت دوره‌های مالی قبل رشد داشته یا اینکه کاهش یافته است.

5 – حقوق صاحبان سهام

حقوق صاحبان سهام به عبارتی ثروت خالص شده است، هر آن‌چیزی است که پس از پرداخت بدهی‌ها برای سهامداران شرکت باقی می‌ماند. حقوق صاحبان سهام باید هر سال نسبت به سال قبل رشد کند، اگر چنین نبود، باید به دنبال دلیل آن باشید.

در جدول زیر یک ترازنامه فرضی و خلاصه‌شده را می‌توانید ببینید:

با نگاهی به ترازنامه شرکت، می‌توان پاسخ سوالات زیر را یافت.

شرکت چقدر دارایی دارد و مالک چه نوع دارایی‌هایی است؟ دارایی‌های شرکت می‌تواند دارایی مالی، مشهود یا نامشهود باشد. در واقع هر چیزی که شرکت مالک آن است و ارزش مادی دارد و می‌تواند به پول نقد تبدیل شود دارایی است. وجه نقد، سهام، اوراق بهادار و حساب‌های دریافتنی از جمله دارایی‌های مالی هستند. از طرف دیگر، دارایی‌های مشهود مواردی مانند زمین، ساختمان کارخانه و شرکت، تجهیزات و ماشین آلات و کالای موجود در انبار هستند.  دارایی‌های نامشهود نیز چیزهایی مانند مجوز فعالیت، برند و حق بهره‌برداری و چنین مواردی هستند.

شرکت چقدر بدهی دارد؟ هر نوع تعهدی که شرکت در قالب برگ خرید، بدهی کوتاه‌مدت یا بلندمدت ملزم است آن را پرداخت کند یک بدهی است.

ثروت خالص سهامداران یا حقوق صاحبان سهام چقدر است؟ با کم کردن بدهی‌های شرکت از دارایی‌های آن، حقوق صاحبان سهام بدست می‌آید. محاسبهارزش دفتری سهم با حقوق صاحبان سهام انجام می‌شود.

بررسی وضعیت مالی شرکت در دوره‌های مختلف

ترازنامه آخرین دوره را با ترازنامه سال‌های قبل مقایسه کنید. این مقایسه باید شامل فاکتورهای مهمی که در همین مطلب ذکر شد باشد تا بتوانید پیشرفت یا عدم پیشرفت شرکت را تشخیص دهید. به طور مثال می‌توانید حقوق صاحبان سهام شرکت را در چند سال اخیر بررسی کنید و ببینید کاهش داشته یا اینکه رشد کرده است؟ وضعیت بدهی‌ها چگونه بوده؟ اندازه‌ها رشدها و افت‌ها را هم در نظر بگیرید.

سرمایه‌گذاری که قصد داشته باشد با بررسی صورت‌های مالی یک سرمایه‌گذاری سودآور انجام دهد نباید این موارد را نادیده بگیرد. با بررسی فاکتورهای فوق می‌توان یک شرکت که دارای مشکلات احتمالی را تشخیص داد و تصمیم درست را گرفت.

علاوه بر فاکتورهایی که ذکر شد، برای قضاوت بهتر در مورد شرکت‌ها، پاسخ این موارد را نیز بیابید:

• آیا دارایی‌های شرکت نسبت به سه ماه قبل، شش ماه قبل، یک سال و دو سال گذشته رشد داشته است؟
• همچنین موارد کلیدی ترازنامه نسبت به دوره‌های سه و شش ماهه و چند سال چه تغییری نشان می‌دهد؟
• بدهی‌های شرکت کاهش داشته یا افزایش؟ نرخ رشد بدهی‌ها تندتر از دارایی‌هاست یا کندتر از دارایی‌ها؟
• حقوق صاحبان سهام در چه وضعیتی است؟ ثروت شرکت نسبت گذشته رشد داشته یا خیر؟
•