قرارداد «کشف پریمیوم» مدتی است به عنوان یکی از ابزارهای معاملاتی در بورس کالای ایران، فعالیت خود را آغاز کرده است. نیاز به برنامه‌ریزی بلندمدت در حوزه تولید و تامین مواد اولیه بسیاری از خریداران را ملزم به ورود در قراردادهایی با ماهیت پیش خرید کرده است.

در این راستا، تفاوت این قراردادها در «نحوه پرداخت» و «نوع قیمت‌گذاری» آنها عنوان می‌شود. در قراداد «سلف» مبلغ معامله در زمان حال پرداخت می‌شود و تولیدکننده متعهد می‌شود که در زمان آینده محصولی مورد توافق را به قیمت مشخص شده و میزان معامله تحویل خریدار دهد. در این قرارداد تمام ارزش معامله در زمان معامله پرداخت می‌شود؛ در مقابل قرارداد «آتی» قراردادی است که برپایه یک دارایی پایه منعقد می‌شود. در این قرارداد خریدار و فروشنده توافق می­کنند، مقدار معینی کالای مشخص را با کیفیت مشخص، قیمت معلوم و در زمان مشخص معامله کنند، همچنین فروشنده متعهد تحویل کالا در تاریخ تعیین شده در زمان عقد قرارداد و همچنین خریدار متعهد به پرداخت وجه در تاریخ مذکور است.

 برای تضمین معامله نیز درصدی از ارزش معامله به عنوان وجه تضمین اولیه نزد اتاق پایاپای بورس سپرده می‌شود و تا تاریخ قرارداد آتی، سود و زیان این معامله به صورت روزانه در حساب طرفین اعمال و به روزرسانی حساب مشتریان انجام می‌شود. این قرارداد نیز به منظور تثبیت قیمت آتی در زمان حال انجام می‌شود؛ اما به دلیل اهرمی بودن معامله، ریسک بالایی را برای طرفین به همراه دارد.

 نوع دیگری از معاملات با ساختار این چنینی، معاملات «کشف پریمیوم» است. معاملات کشف پریمیوم نوعی قرارداد در بازار فیزیکی است که به موجب آن، طرفین متعهد می‌شوند که در زمان مشخصی در آینده (تحویل، حمل یا بارگیری) کالا را بر اساس قیمت نهایی (قیمت مبنا به علاوه مابه التفاوت توافق شده) معامله کنند. خریدار بخشی از ثمن معامله را در زمان توافق، به فروشنده پرداخت و تسویه مابقی وجه متعاقباً و براساس شرایطی انجام می‌شود که در زمان عقد قرارداد مشخص می‌شود. مکانیسم این قرارداد به طوری است که در ابتدای انجام توافق، طرفین باید قسمتی از ارزش حدودی معامله را نزد اتاق پایاپای به عنوان وجه الضمان تودیع کنند. در این قرارداد، ﭘﺮﻳﻤﻴﻮم ﻣﺒﻠﻎ ﻳﺎ درﺻﺪی اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﻬﺖ ﻣﺤﺎسبه ﻗﻴﻤﺖ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺒﻨﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﻳﺎ از ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺒﻨﺎ ﻛﺴﺮ می‌ﺷﻮد و قیمت مبنا ﻗﻴﻤﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در زﻣﺎن ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه در اﻃﻼﻋﻴﻪ ﻋﺮﺿﻪ، ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮﺟﻊ ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﺑﻮرس اﻋﻼم می‌شود، این معامله نیز با هدف تضمین تحویل کالا در زمان مشخصی در آینده انجام می شود.

 به بیان دیگر در قرارداد کشف پریمیوم طرفین نسبت به صرف یا کسر نسبت به قیمت مبنا با یکدیگر رقابت می‌کنند؛ با این تفاوت که برخلاف معاملات سلف نیاز به تودیع کل مبلغ معامله در زمان حال ندارد و همچنین تفاوت آن با قراردادهای آتی در غیراهرمی بودن و عدم بروزرسانی سود و زیان در پایان هر جلسه معاملاتی است.

 به بیان بهتر قرارداد کشف پریمیوم بیشتر با هدف تحویل کالا انجام می‌گیرد، حال آنکه قراردادهای آتی از جنبه سفته‌بازی نیز مورد توجه قرار می‌گیرد. با توجه به نوسانات بازارهای کالایی و نیاز به برنامه‌ریزی تولید بلند مدت، اینگونه قراردادها کم کم جای خود را در میان معاملات باز خواهد کرد. مزایایی همچون تضمین قیمت، کیفیت، مقدار و زمان تحویل، اینگونه معاملات را نسبت به سایر قراردادها متمایز کرده است.