قرارداد نقدی (Spot)

خریدار کل مبلغ قرارداد را به همراه کارمزد کارگزار، نقدی پرداخت می‌کند و فروشنده نیز می‌بایست کالای مورد معامله را به خریدار تحویل دهد.

در این قرارداد خریدار جهت تسویه، تا مدت محدودی پس از انجام معامله، فرصت دارد وجه را پرداخت کند و فروشنده نیز باید پس از تسویه، کالای مورد نظر را تحویل دهد. به‌طور کلی در این قرارداد که تحویل فوری هم نامیده می‌شود، وجه و کالای مورد مبادله ظرف سه روز کاری مبادله می‌شوند.

قرارداد سلف (Forward)

در معاملات سلف، خریدار مبلغ معامله را در زمان معامله دریافت می‌کند، اما فروشنده کالا را مطابق تعهدش در زمان معامله در آینده تحویل می‌دهد. (بالعکس معامله نسیه)

به‌عنوان مثال ورق فولادی از کارخانه خریداری و هزینه آن پرداخت می‌شود، ولی زمان تحویل آن سه ماه دیگر است. گفتنی است معمولا قیمت سلف پایین‌تر از قیمت نقد کالا است، اما می‌تواند در شرایط خاصی بالاتر از قیمت نقد نیز محاسبه شود.

قرارداد نسیه (Credit)

در این نوع قرارداد پرداخت وجه به صورت نقد و نسیه در سررسید تعیین و توافق شده انجام می‌گیرد، اما تحویل کالا توسط فروشنده باید حداکثر تا سه روز کاری پس از انجام معامله صورت پذیرد. به بیان دیگر خریدار کالا را فوراً تحویل می‌گیرد و بهای آن را در تاریخ سررسید، به فروشنده پرداخت می‌کند.

قرارداد آتی (Future)

فروشنده مطابق قرارداد صلح، مقدار معینی از دارایی مشخص را در مقابل مبلغی معین به دیگری صلح می‌کند. فروشنده دارایی مورد مصالحه را در سررسید مشخص تحویل می‌دهد و خریدار نیز مبلغ مورد مصالحه را در سررسید می‌پردازد. طرفین در قالب شرط ضمن عقد به اتاق پایاپای وکالت می‌دهند که از وجه‌الضمان آن‌ها متناسب با نوسانات قیمت در بورس به‌طرف دیگر واریز کند.

هر یک از طرفین می‌توانند قبل از سررسید با انعقاد قرارداد صلح دیگری، شخص ثالثی را جایگزین خود در قرارداد صلح اولیه نمایند و پس از تسویه، از قرارداد خارج شوند. کلیه قراردادها در زمان سررسید مقرر تسویه خواهند شد.

قرارداد اختیار معامله (Option)

قرارداد اختیار خرید: عرضه‌کننده کالا، حق خرید مقدار معینی از کالایی مشخص و منطبق با استاندارد بورس را در زمان معین و با قیمت مشخص به‌طرف قرارداد مصالحه می‌کند، بدون آنکه طرف دیگر ملزم به خرید آن باشد. گفتنی است قراردادهای اختیار خرید درباره سکه انجام می‌شود و در حال حاضر معاملات اوراق اختیار خرید سکه هم از سوی خریداران و هم از سوی فروشندگان این اوراق صورت می‌پذیرد.

قرارداد اختیار فروش: قراردادی است که به‌عنوان شرط ضمن عقد لازم که به‌موجب آن (خریدار) حق فروش مقدار معینی از کالایی مشخص و منطبق با استاندارد بورس را در زمان معین و با قیمت مشخص با طرف دیگر مصالحه می‌کند، بدون آنکه طرف دیگر (فروشنده) ملزم به فروش آن باشد.

گفتنی است قراردادهای اختیار فروش نیز درباره سکه انجام می‌شود و در حال حاضر معاملات اوراق اختیار فروش سکه هم از سوی خریداران و هم از سوی فروشندگان این اوراق صورت می‌پذیرد.

قراردادهای معاوضه (Swap)

قراردادهای معاوضه یا سوآپ، از پرکاربردترین و مهم‌ترین قراردادهای تجاری است. به‌طور کلی، در قراردادهای معاوضه، دو جریان ثابت و شناور با یکدیگر مبادله می‌شود. مبنای این گونه قراردادها می‌تواند نرخ بهره، ارز یا کالا باشد. قراردادهای معاوضه، اهمیت اقتصادی و مالی بسیار زیادی در صنعت نفت و گاز دارند.

قراردادهای معاوضه نفتی جزو قراردادهای معاوضه کالا محسوب می‌شوند. این نوع قراردادها، اهمیت بسیار زیادی برای کشورهای دارای موقعیت سوق‌الجیشی همانند ایران دارند.

آنچه امروز به‌عنوان معاوضه در معاملات نفتی رایج است، این است که دولت‌ها یا شرکت‌های تولیدکننده نفت به‌منظور اجتناب از هزینه‌های گزاف حمل‌ونقل و انتقالات طولانی و ریسک‌ها و خطرات ناشی از آن با توجه به موقعیت جغرافیایی یکدیگر مبادرت به انعقاد قرارداد معاوضه‌ای می‌کنند که بر مبنای آن هرکدام نفت مورد نظر را به نزدیک‌ترین محل مصرف انتقال دهد.